Τι είναι η Πρόωρη εμμηνόπαυση;

Πρώιμη ή πρόωρη εμμηνόπαυση είναι η πρόωρη ανεπάρκεια των ωοθηκών που συνοδεύεται από μόνιμη διακοπή της εμμήνου ρήσεως ή διαταραχές περιόδου σε ηλικία νεότερη της συνηθισμένης (ο μέσος όρος ηλικίας εμμηνόπαυσης στις Η.Π.Α είναι 52 έτη). Συγκεκριμένα, πρώιμη είναι η εμμηνόπαυση που συμβαίνει πριν την ηλικία των 40 και αφορά το 1% των γυναικών. Σε αντίθεση με την εμμηνόπαυση, η πρόωρη εμμηνόπαυση δεν αποτελεί φυσιολογική εξέλιξη αλλά μια παθολογική κατάσταση που πρέπει να αντιμετωπιστεί με προσοχή.

 

Αίτια Πρόωρης εμμηνόπαυσης

Τα αίτια της πρώιμης εμμηνόπαυσης δεν είναι πάντα γνωστά ή μπορεί να οφείλονται σε ένα συνδυασμό παραγόντων. Στο 60% των περιπτώσεων η πρώιμη εμμηνόπαυση είναι ιδιοπαθής, δηλαδή δεν ανευρίσκεται αιτία.

Αναγνωρισμένα αίτια πρώιμης εμμηνόπαυσης είναι:

  • Οικογενειακό ιστορικό
    Αν η μητέρα σας είχε πρώιμη εμμηνόπαυση είναι πολύ πιθανό να συμβεί και σε εσάς.
  • Κάπνισμα
    Οι γυναίκες που καπνίζουν μπορεί να μπουν στην εμμηνόπαυση έως και 2 χρόνια νωρίτερα από αυτές που δεν καπνίζουν. Επίσης, μπορεί να έχουν εντονότερα συμπτώματα όπως εξάψεις και εφιδρώσεις.
  • Χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία της πυέλου
    Προκαλούν σοβαρή βλάβη στις ωοθήκες και οδηγούν τις περισσότερες φορές σε πρώιμη εμμηνόπαυση ή διαταραχές της περιόδου. Ο κίνδυνος αυξάνει όσο μεγαλύτερη είναι η γυναίκα την περίοδο της θεραπείας.
  • Χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών
    Η χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών οδηγεί σε εμμηνόπαυση. Ειδικά αν είστε μικρότερη των 40 ετών, η αφαίρεση των ωοθηκών θα οδηγήσει άμεσα σε έντονα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα.
  • Αυτοάνοσα νοσήματα
    Σπάνια, το ανοσοποιητικό σύστημα, που υπό φυσιολογικές συνθήκες πολεμά τις ασθένειες, μπορεί από λάθος να επιτεθεί σε υγιή όργανα, π.χ. ωοθήκες και να οδηγήσει σε πρώιμη δυσλειτουργία τους. Γυναίκες με αυτοάνοσα νοσήματα όπως νόσο του Addison (ανεπάρκεια επινεφριδίων), νόσους του θυρεοειδούς π.χ Hashimoto, νόσο του Crohn, ρευματοειδή αρθρίτιδα ή συστηματικό ερυθηματώδη λύκο (ΣΕΛ), λεύκη εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πρόωρης εμμηνόπαυσης.
  • Χρωμοσωμικές ανωμαλίες
    Γυναίκες στις οποίες απουσιάζει κάποιο χρωμόσωμα ή έχουν ένα γονιδιακό πρόβλημα, μπορεί να μπουν σε πρώιμη εμμηνόπαυση. Συγκεκριμένα, στις γυναίκες που γεννιούνται με σύνδρομο Turner απουσιάζει το ένα από τα δύο Χ χρωμοσώματα, άρα οι ωοθήκες τους δεν διαμορφώνονται φυσιολογικά και εμφανίζουν διαταραχές της εμμήνου ρύσεως και πρώιμη εμμηνόπαυση. Γυναίκες που πάσχουν από σύνδρομο εύθραυστου Χ (Fragile X syndrome) όπου ένα τμήμα του Χ χρωμοσώματος λείπει ή είναι εύθραυστο, εμφανίζουν επίσης πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια.
  • Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης
    Οι γυναίκες που υποφέρουν από σύνδρομο χρόνιας κόπωσης εμφανίζουν έντονη κόπωση, μυαλγία, διαταραχές μνήμης, αϋπνία κλπ. Αυτές οι γυναίκες είναι πιο πιθανόν να έχουν πρώιμη εμμηνόπαυση.
  • Μεταβολικά νοσήματα όπως γαλακτοζαιμία και συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων
  • Λοιμώξεις

Η παρωτίτιδα κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ή εφηβικής ηλικίας και η πυελική φυματίωση είναι τα πιο σημαντικά λοιμώδη αίτια πρόωρης εμμηνόπαυσης.

 

Πως γίνεται η διάγνωση της πρώιμης εμμηνόπαυσης;

Η εμμηνόπαυση σχετίζεται με ωοθηκική ανεπάρκεια κατά την οποία έχουν απομείνει λιγοστά ωοθυλάκια στις ωοθήκες. Φυσιολογικά αυτή η εξέλιξη εμφανίζεται μετά τα 45-50 έτη. Στην περίπτωση της πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας συμπτώματα όπως η αραιομηνόρροια ή η αμμηνόρροια, μπορεί να εκδηλωθούν σε πολύ νεαρότερες ηλικίες, όπως σε έφηβα κορίτσια ή σε γυναίκες 20 ή 30 ετών.

Αν εμφανίζετε διαταραχές περιόδου ή δεν έχετε περίοδο για 12 συνεχόμενους μήνες, θα πρέπει να συμβουλευτείτε το γυναικολόγο σας.

Η διάγνωση της πρώιμης εμμηνόπαυσης γίνεται συνδυάζοντας κλινικά σημάδια πρόωρης εμμηνόπαυσης με ειδικές εξετάσεις:

  • Τα συνήθη κλινικά συμπώματα είναι εξάψεις, διαταραχές περιόδου όπως αραιομηνόρροια ή αμμηνόρροια, αϋπνία, κολπική ξηρότητα, χαμηλή libido, υπογονιμότητα.
  • Οικογενειακό ιστορικό
  • Οι πιο σημαντικές εργαστηριακές εξετάσεις για τη διάγνωση της πρόωρης εμμηνόπαυσης είναι FSH, LH, AMH, οιστραδιόλη, προλακτίνη και εξετάσεις θυρεοειδούς. Οι ορμονολογικές εξετάσεις πρέπει να γίνουν δύο φορές με διαφορά 4-6 εβδομάδων. FSH>40 mIu/ml και οιστραδιόλη<20 pg/ml συνηγορούν υπέρ διάγνωσης πρόωρης εμμηνόπαυσης.
  • Γυναικολογικό υπερηχογράφημα για αξιολόγηση των ωοθηκών και της μήτρας. Σε γυναίκες με πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια ο αριθμός των ωοθυλακίων είναι σημαντικά ελαττωμένος.

 

Ποιοι είναι κίνδυνοι για την υγεία λόγω της πρώιμης εμμηνόπαυσης;

Λόγω των χαμηλών επιπέδων των οιστρογόνων, οι γυναίκες σε πρώιμη εμμηνόπαυση έχουν αυξημένο κίνδυνο για:

  • Καρδιαγγειακά νοσήματα
    Οι γυναίκες σε πρώιμη εμμηνόπαυση μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα και εγκεφαλικό επεισόδιο, λόγω της απώλειας της θετικής δράσης των οιστρογόνων στα αγγεία και στο λιπιδαιμικό τους προφίλ.
  • Οστεοπόρωση
    Οι γυναίκες σε πρώιμη εμμηνόπαυση μπορεί να αρχίσουν να χάνουν οστική μάζα δυο χρόνια νωρίτερα από τις γυναίκες που μπαίνουν στην εμμηνόπαυση στα 50, αυξάνοντας τον κίνδυνο να πάθουν οστεοπόρωση.
  • Εντονότερα συμπτώματα εμμηνόπαυσης

Οι εξάψεις, νυκτερινές εφιδρώσεις, απώλεια libido και άλλες σωματικές διαταραχές που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση μπορεί να είναι πιο έντονες σε γυναίκες σε πρόωρη εμμηνόπαυση, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους.

  • Πρόωρη εμμηνόπαυση και ψυχολογία της γυναίκας
    Η πρώιμη εμμηνόπαυση έχει συνδεθεί με μεταβολή της ψυχολογίας της γυναίκας, κατάθλιψη και διαταραχές μνήμης. Επιπλεόν κάποιες μελέτες υποστηρίζουν ότι σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας και νόσου του Parkinson.

Οι κίνδυνοι αυξάνουν όσο πιο νωρίς επέρχεται η πρόωρη εμμηνόπαυση (δηλ. πρόωρη εμμηνόπαυση στα 35 είναι πιο σοβαρή από πρώιμη εμμηνόπαυση στα 38 ή στα 40).

 

Τι εξετάσεις πρέπει να γίνουν μετά τη διάγνωση της πρόωρης εμμηνόπαυσης;

Μετά τη διάγνωση της πρόωρης εμμηνόπαυσης συνιστάται να γίνει έλεγχος καρυοτύπου της γυναίκας για να αποκλεισθούν χρωμοσωμικές ανωμαλίες δηλ. σύνδρομο Turner ή σύνδρομο εύθραυστου Χ. Επίσης συνιστάται έλεγχος της οστικής πυκνότητας για πιθανή οστεοπόρωση /οστεοπενία.

 

Θεραπεία πρώιμης εμμηνόπαυσης

Η θερααπεία της πρώιμης εμμηνόπαυσης εξαρτάται από το αίτιο και πρέπει σε μεγάλο βαθμό να είναι εξατομικευμένη,ανάλογα με το ιστορικό και τα συμπτώματα της κάθε γυναίκας.

Συνήθως, η βάση της θεραπεία της πρώιμης εμμηνόπαυσης είναι ορμονική, είτε με τη μορφή του αντισυλληπτικού χαπιού,είτε με ορμονική θεραπεία υποκατάστασης (προτιμάται αν έχετε ιστορικό υπέρτασης). Πριν από την έναρξη κάθε ορμονικής θεραπείας πρέπει να αξιολογηθεί με προσοχή το ιστορικό της γυναίκας και να αποκλεισθούν λόγοι για τους οποίους η ορμονική θεραπεια αντενδείκνυται π.χ. καρκίνος του μαστού, παθήσεις του ήπατος, ιστορικό θρόμβωσης ή σοβαρής θρομβοφιλίας. Αν δεν υπάρχουν αντενδείξεις, και με την προϋπόθεση ότι πραγματοποιείται τακτικός έλεγχος, η ορμονική θεραπεία είναι μακροχρόνια, δηλ. τουλάχιστον έως τη μέση ηλικία εμμηνόπαυσης ( 52 έτη).

Αλλαγές του τρόπου ζωής, διακοπή καπνίσματος, άσκηση και προσεγμένη διατροφή είναι επίσης σημαντικά για τις γυναίκες σε πρώιμη εμμηνόπαυση.

 

Πρόωρη εμμηνόπαυση και εγκυμοσύνη

Για τις γυναίκες που επιδιώκουν εγκυμοσύνη, η πιθανότητα σύλληψης είναι μικρή (1 στις 50 γυναίκες) και εξαρτάται από την ηλικία και την αιτία πρόωρης εμμηνόπαυσης. Οι επιλογές είναι η υιοθεσία ή η εξωσωματική γονιμοποίηση και πιθανή δωρεά ωαρίων (IVF –egg donation).

Τα προειδοποιητικά σημάδια της πρώιμης ωοθηκικής ανεπάρκειας συνήθως αγνοούνται ή λαμβάνονται σαν παραλλαγές του φυσιολογικού από τις περισσότερες γυναίκες και κάποιες φορές και από γυναικολόγους. Σαν αποτέλεσμα, πολλές φορές όταν τεθεί η διάγνωση οι γυναίκες είναι απροετοίμαστες και το βάρος της πληροφορίας δυσαβάσταχτο, ειδικά αν δεν έχουν αποκτήσει παιδί. Πέρα από τις φαρμακευτικές θεραπείες και την εξατομικευμένη και πάντα επιστημονική αντιμετώπιση, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για τις γυναίκες με πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια η ψυχολογική υποστήριξη είναι απαραίτητη.