Η εγκυμοσύνη κατά τη διάρκεια της εφηβείας αναφέρεται στην κατάσταση κυοφορίας γυναικών που διανύουν την εφηβεία και μέχρι τα 19 τους χρόνια.
Αιτίες
Τα ποσοστά εφηβικής εγκυμοσύνης και γεννήσεων έχουν μειωθεί γενικά από το 1990, κυρίως λόγω της αύξησης των περιπτώσεων στις οποίες γίνεται χρήση προφυλακτικών.
Η εγκυμοσύνη στην εφηβική ηλικία είναι πολύπλοκο ζήτημα, το οποίο εγείρει αρκετούς λόγους ανησυχίας. Σε πιο πρώιμα στάδια της εφηβείας (στις ηλικίες 12-14 ετών) η μη προγραμματισμένη σεξουαλική επαφή και ο εξαναγκασμός για σεξουαλική συνεύρεση είναι συνήθη φαινόμενα, που αυξάνουν την πιθανότητα εγκυμοσύνης. Οι έφηβοι ηλικίας 18-19 ετών από την άλλη είναι τυπικά σε ηλικία ενηλικίωσης, ωστόσο οι μισές εφηβικές εγκυμοσύνες συμβαίνουν σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα.
Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εγκυμοσύνης κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι:
- Η νεότερη ηλικία
- Οι κακές σχολικές επιδόσεις
- Τα οικονομικά προβλήματα της οικογένειας
- Η μονογονεϊκή οικογένεια
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
Πώς επηρεάζει η εφηβική εγκυμοσύνη τις νεαρές μητέρες;
Οι έφηβες παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υψηλής αρτηριακής πίεσης λόγω εγκυμοσύνης (προεκλαμψία), καθώς και των επιπλοκών της εν λόγω πάθησης, απ’ ότι οι μητέρες μεγαλύτερης ηλικίας. Οι κίνδυνοι για το μωρό περιλαμβάνουν πρόωρη γέννηση και χαμηλό σωματικό βάρος. Η προεκλαμψία μπορεί επίσης να βλάψει τους νεφρούς, ακόμη και να αποβεί θανατηφόρος για την μητέρα ή το έμβρυο.
Οι έφηβες έγκυες έχουν επίσης υψηλότερες πιθανότητες αναιμίας. Η αναιμία είναι η μείωση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Αυτό μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε αδυναμία και κόπωση και μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του εμβρύου.
Ο τοκετός είναι πιο επικίνδυνος για μία έφηβη συγκριτικά με μια γυναίκα άνω των 20 ετών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), οι επιπλοκές κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του τοκετού είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως για κορίτσια ηλικίας 15 ως 19 ετών.
Αν μείνετε έγκυος ενώ είστε στην εφηβεία, μπορεί να φοβάστε να μιλήσετε για αυτό στην οικογένεια και τους φίλους σας. Ωστόσο, αυτή η απομάκρυνση και η στέρηση της βοήθειας και της υποστήριξης που χρειάζεστε μπορεί να κάνει να νιώθετε ακόμη μεγαλύτερη απομόνωση και είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε προβλήματα τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο.
Πολλές έγκυες έφηβες διακόπτουν την φοίτησή τους και κάποιες εξ αυτών δεν την ολοκληρώνουν ποτέ. Αυτό σημαίνει ότι πολλές μητέρες που μένουν έγκυες στην εφηβεία, ζουν στην φτώχεια.
Οι γυναίκες που είχαν την πρώτη τους εγκυμοσύνη στην εφηβεία, είναι πολύ πιθανό να αποκτήσουν περισσότερα από ένα παιδιά. Περίπου ένας στους πέντε τοκετούς από έφηβες κοπέλες συνιστά τον δεύτερο, τρίτο, κ.ο.κ. τοκετό. Συχνά αποδεικνύεται δύσκολο για μια γυναίκα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και πολλά παιδιά να βρει μια καλή δουλειά, ώστε να τους προσφέρει τα προς το ζην.
Πώς επηρεάζει η εφηβική εγκυμοσύνη τα μωρά;
Μία υγιής εγκυμοσύνη διαρκεί 40 εβδομάδες. Ένα μωρό που γεννιέται πριν τις 37 εβδομάδες θεωρείται πρόωρο. Οι έφηβες μητέρες είναι πιο πιθανό να γεννήσουν πρόωρα μωρά.
Σε μερικές περιπτώσεις, στα μωρά αυτά δεν έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του σώματος και του εγκεφάλου. Αναλόγως με το πόσο πρόωρο είναι το μωρό, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνια προβλήματα υγείας και ανάπτυξης.
Τα πρόωρα μωρά επίσης τείνουν να ζυγίζουν λιγότερο από το φυσιολογικό και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αναπνευστικά προβλήματα, καθώς και προβλήματα θρέψης στην βρεφική ηλικία. Ως ενήλικες, τα πρόωρα μωρά είναι πιο επιρρεπείς σε ασθένειες όπως ο διαβήτης και οι καρδιοπάθειες.
Η γέννηση ενός μωρού με χαμηλό βάρος επηρεάζει ακόμη την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Παιδιά που ζύγιζαν λιγότερο από το φυσιολογικό κατά την γέννηση έχει παρατηρηθεί ότι παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες.
Πέραν όλων των προαναφερθέντων κινδύνων, τα μωρά που γεννιούνται από έφηβες μητέρες έχουν υψηλότερο κίνδυνο βρεφικής θνησιμότητας.
Πώς επηρεάζει η εφηβική εγκυμοσύνη τους νεαρούς πατέρες;
Η πατρότητα στην εφηβεία μπορεί να μοιάζει ως ένα τρομακτικό γεγονός που θα αλλάξει άρδην την ζωή. Όσοι γίνονται πατέρες στην εφηβεία, σαφώς, δεν αντιμετωπίζουν τους κινδύνους και τα πιθανά προβλήματα υγείας που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι μητέρες, αλλά έρχονται αντιμέτωποι με τις ίδιες δυσκολίες όσον αφορά στην διακοπή της φοίτησης και την εύρεση μιας καλής εργασίας.
Στις ΗΠΑ, οι πολιτειακοί νόμοι ποικίλουν αναφορικά με την νόμιμη ηλικία κατά την οποία τα άτομα μπορούν να έχουν σεξουαλικές επαφές.
Η σύλληψη ή οι νομικές διαδικασίες εναντίον εφήβων που είναι σεξουαλικά ενεργοί (ενώ απαγορεύεται από τον νόμο) μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες. Ένας έφηβος μπορεί να εγγραφεί ως δράστης σεξουαλικών αδικημάτων αν έχει φτάσει στην νόμιμη ηλικία (18 ετών σε κάποιες χώρες) και η σύντροφός του όχι (17 ετών και κάτω).
Μπορεί μια έφηβη μητέρα να αποκτήσει ένα υγιές μωρό;
Οι έφηβες μητέρες μπορούν να αποκτήσουν υγιή μωρά. Θα πρέπει, όμως, να επισκεφθείτε τον γυναικολόγο σας αμέσως μόλις μάθετε ότι είστε έγκυος και να πηγαίνετε σε όλα τα προγραμματισμένα ραντεβού σας.
Η παρακολούθηση από μαιευτήρα-γυναικολόγο κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι υψίστης σημασίας για την υγεία της μητέρας και του μωρού. Διατηρείστε μια υγιή διατροφή, αθληθείτε και αναζητήστε υποστήριξη από τους φίλους και την οικογένειά σας.
Το κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη έχει αποδειχθεί ότι μειώνει το βάρος του μωρού και προκαλεί πρόωρη γέννηση, για αυτό δεν θα πρέπει να καπνίζετε κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου.
Τα ναρκωτικά και το αλκοόλ έχουν καταστρεπτικές συνέπειες τόσο για την μητέρα όσο και για το μωρό. Μην καταναλώνετε αλκοόλ ή οποιεσδήποτε παράνομες ουσίες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αν θεωρείτε πως είστε εθισμένη σε κάποια ουσία, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας σχετικά με τα διαθέσιμα προγράμματα απεξάρτησης.
Λαμβάνετε μόνο τα φάρμακα που σας συνταγογραφεί ο γιατρός σας και ενημερώστε τον για όλα τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα που λαμβάνετε.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό για όλες τις έγκυες γυναίκες να λαμβάνουν κατάλληλη ιατρική φροντίδα, ανεξαρτήτως της ηλικίας τους. Επειδή το σώμα των εφήβων ακόμη αναπτύσσεται, οι τακτικές επισκέψεις στον γυναικολόγο είναι αδήριτη ανάγκη ειδικά για αυτές.
Τι συμβαίνει κατά την διάρκεια των επισκέψεων στον γυναικολόγο;
Θα επισκεφθείτε τον γιατρό σας πολλές φορές κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Στους πρώτους έξι μήνες, κλείνετε ραντεβού τουλάχιστον μία φορά το μήνα. Κατά τους τελευταίους μήνες, καλό θα ήταν να επισκέπτεστε τον γιατρό σας κάθε δεύτερη εβδομάδα, καταλήγοντας σε εβδομαδιαίες επισκέψεις τον τελευταίο μήνα. Οι επισκέψεις αυτές είναι απαραίτητες, ώστε ο γιατρός να βεβαιωθεί ότι εσείς και το μωρό σας είστε υγιείς.
Ο γιατρός θα μετρά το βάρος σας, την αρτηριακή σας πίεση και το μέγεθος της κοιλιάς σας. Καθώς το έμβρυο αναπτύσσεται, ο γιατρός θα εντοπίσει την θέση του και θα ακούσει τον κτύπο της καρδιάς του.
Ο γιατρός σε κάθε ραντεβού θα συζητά μαζί σας για το πώς αισθάνεστε, αν έχετε οποιεσδήποτε απορίες/ερωτήσεις σχετικά με την εγκυμοσύνη και θα σας εξηγεί τι θα πρέπει να περιμένετε μέσα στις επόμενες εβδομάδες της κύησης.
Πριν το εκάστοτε ραντεβού σας, μπορείτε να έχετε προετοιμάσει μια λίστα με όλες τις απορίες σας και τα θέματα που θα θέλατε να συζητήσετε. Μιλήστε στον γιατρό σας για οτιδήποτε αφορά στην υγεία – σωματική και ψυχική – την δική σας, καθώς και του μωρού σας.
Επισκεφθείτε αμέσως τον γιατρό σας αν εμφανίσετε:
- Πρήξιμο ή πόνο στα πόδια
- Κολπική αιμορραγία
- Πυρετό ή ρίγη
- Έντονους και παρατεταμένους πονοκεφάλους
- Θωρακικό πόνο
- Υγρά προερχόμενα από τον κόλπο
- Σκοτεινή ή θολή όραση
- Πόνο ή τσούξιμο κατά την ούρηση
- Παρατεταμένους εμετούς
Εξετάσεις
Δεν είναι απαραίτητο η έφηβη να παραδεχθεί ότι είχε σεξουαλική σχέση. Αν είναι έγκυος, θα παρατηρήσετε μεταβολές στο σωματικό της βάρος (συνήθως παρατηρείται αύξηση βάρους, αλλά μπορεί να συμβεί και το αντίθετο, αν οι ναυτίες και ο εμετός συμβαίνουν τακτικά). Μια εξέταση μπορεί να δείξει αύξηση της περιφέρειας της κοιλιακής χώρας, ενώ ενδέχεται ο γιατρός να μπορεί να ψηλαφίσει τον πυθμένα της μήτρας (το πάνω μέρος της μήτρας, η οποία έχει διογκωθεί.
Η γυναικολογική εξέταση μπορεί να αποκαλύψει γαλαζωπό ή ερυθρωπό χρώμα στα τοιχώματα της μήτρας και εντός, ευαισθησία και διόγκωση της μήτρας.
- Μία εξέταση ούρων Β-χοριακής ή ένα τεστ εγκυμοσύνης συνήθως είναι θετικά.
- Οι ακριβείς ημερομηνίες της κύησης και του τοκετού προσδιορίζονται με εξέταση υπερήχου
Θεραπεία
Είναι απαραίτητο να διερευνηθούν ενδελεχώς όλες οι επιλογές της εγκύου, συμπεριλαμβανομένων της άμβλωσης, της υιοθεσίας και της ανατροφής του παιδιού με τη στήριξη της οικογένειας και του περίγυρου. Στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής μπορεί να χρειαστούν επανειλημμένες επισκέψεις στον γιατρό ή και κάποιον άλλον ειδικό, ώστε να αναλυθούν οι επιλογές της εγκύου με έναν μη επικριτικό τρόπο και να εμπλακούν οι γονείς ή πατέρας του μωρού στη διαδικασία εξεύρεσης λύσης.
Η έγκαιρη και επαρκής προγεννητική φροντίδα, κατά προτίμηση με τη βοήθεια ενός ειδικού με εμπειρία στην εφηβική εγκυμοσύνη, διασφαλίζει την υγεία του νεογνού. Οι έφηβες που κυοφορούν πρέπει να απέχουν από το κάπνισμα, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, ενώ σε περίπτωση που έχουν κάποιες από τις βλαβερές αυτές συνήθειες χρειάζονται διαρκή υποστήριξη για να τις εγκαταλείψουν.
Επιπλέον, απαραίτητα είναι η εκπαίδευση σε μια ισορροπημένη διατροφή, η τακτική άσκηση και οι καλές συνήθειες ύπνου. Η πληροφόρηση σχετικά με την αντισύλληψη και η πρόσβαση σε μεθόδους αντισύλληψης είναι σημαντικά, προκειμένου να αποφευχθεί μια εκ νέου εγκυμοσύνη.
Οι έφηβες έγκυοι και λεχώνες είναι σημαντικό να ενθαρρύνονται και να υποστηρίζονται ώστε να παραμείνουν στο σχολείο ή σε οποιαδήποτε εκπαιδευτική δραστηριότητα συμμετείχαν πριν από την εγκυμοσύνη, προκειμένου να λάβουν τα εργαλεία που θα τις καταστήσουν επαρκείς ως γονείς και ώστε να μπορούν μελλοντικά να παρέχουν στο παιδί τους οικονομική και συναισθηματική ασφάλεια. Οι δομές στήριξης, φύλαξης και φροντίδας είναι σημαντικός παράγοντας στήριξης και βοήθειας για τις νεαρές μητέρες που συνεχίζουν το σχολείο ή εισέρχονται στην αγορά εργασίας.
Πρόγνωση
Η εφηβική εγκυμοσύνη αυξάνει την πιθανότητα για μια γυναίκα να αποκτήσει περισσότερα παιδιά από τον μέσο όρο, συνολικά. Οι μητέρες που βρίσκονται στην εφηβεία υπολογίζεται ότι θα ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους 2 χρόνια περίπου αργότερα από τους συνομηλίκους τους, ενώ θωρείται πιθανότερο να έχουν κατώτερο βιοτικό επίπεδο κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης ζωής τους.
Οι έφηβες μητέρες με ιστορικό κατάχρησης ουσιών είναι πιθανό να αρχίσουν ξανά τις καταχρήσεις ένα εξάμηνο έπειτα από τον τοκετό.
Επιπλέον, σε περίπτωση εφηβικής εγκυμοσύνης αυξάνεται η πιθανότητα νέας εγκυμοσύνης μέσα στα επόμενα 2 χρόνια μετά την απόκτηση του πρώτου παιδιού.
Πιθανές επιπλοκές
Η εγκυμοσύνη κατά τη διάρκεια της εφηβείας συνδέεται με υψηλά ποσοστά νοσημάτων και θανάτου, τόσο για το μωρό όσο και για τη μητέρα. Επίσης, ο βίαιος θάνατος είναι η δεύτερη κυριότερη αιτία θανάτου της εφηβικής εγκυμοσύνης.
H εγκυμοσύνη μιας εφήβου μπορεί να επιφέρει σοβαρότατες ιατρικές επιπλοκές όπως:
- Προδρομικό πλακούντα
- Υπέρταση εξαιτίας της εγκυμοσύνης
- Πρόωρο τοκετό
- Προεκλαμψία
Τα νεογνά που γεννιούνται από έφηβες μητέρες έχουν 2 με 6 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να γεννηθούν με χαμηλό σωματικό βάρος από εκείνα που γεννιούνται από μητέρες ηλικίας 20 χρονών και άνω. Το βάρος του νεογνού καθορίζεται κυρίως από το αν είναι πρόωρο, ωστόσο η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης (δηλαδή η αδυναμία του εμβρύου να επιτύχει τη μεγαλύτερη δυνατή ανάπτυξή του μέσα στη μήτρα) επίσης διαδραματίζει ρόλο στο βάρος του νεογνού.
Μια έφηβη μητέρα είναι πιθανότερο να έχει ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, γεγονός που δημιουργεί μεγαλύτερο κίνδυνο για ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης, μολύνσεις ή εξάρτηση από χημικές ουσίες. Όσο πιο μεγάλη απόσταση έχει μια μητέρα από την ηλικία των 20 ετών τόσο πιθανότερο είναι το νεογνό να μην επιβιώσει κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου ζωής του.
Είναι πολύ σημαντικό η έφηβη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της να λαμβάνει έγκαιρη και εντατική προγεννητική φροντίδα.
Πρόληψη
Η προσέγγιση που επικεντρώνεται στην αποχή από τη σεξουαλική δραστηριότητα ενθαρρύνει τους εφήβους να απέχουν έως τον γάμο τους ή έως ότου είναι αρκετά ώριμοι για να διαχειριστούν τη σεξουαλική δραστηριότητα ή και μια πιθανή εγκυμοσύνη με υπευθυνότητα.
Η προσέγγιση που στοχεύει στην πληροφόρηση επικεντρώνεται στο να διδάξει τους εφήβους για το σώμα και τις φυσιολογικές του λειτουργείες, και στο να τους παράσχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις μεθόδους αντισύλληψης και την πρόληψη από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Η έρευνα έχει αποδείξει πως η αποχή, όταν δεν συνοδεύεται με πληροφορίες για την αντισύλληψη δεν μειώνει τα ποσοστά εγκυμοσύνης κατά την εφηβεία, αντίθετα με τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση που βοηθά.
Σε κάποιες χώρες χρησιμοποιείται και η μέθοδος παροχής συμβουλών από ομότιμους, δηλαδή λίγο μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα ενθαρρύνουν τους νεότερους εφήβους να αντιστέκονται στην πίεση για σεξουαλική επαφή από τους συνομηλίκους τους και το κοινωνικό περιβάλλον. Τα προγράμματα αυτά ακολουθούν μια πιο προσωπική προσέγγιση, βοηθώντας τους εφήβους να κατανοήσουν τους κινδύνους που έχουν να αντιμετωπίσουν οι ίδιοι. Τα προγράμματα αυτά επίσης βοηθούν εφήβους που είναι σεξουαλικά ενεργοί στις διαπραγματευτικές τους ικανότητες για τις σχέσεις τους και πληροφορίες για τη σωστή χρήση αντισυλληπτικών.